12/12/2007

Ωδικά πτηνά στο θρανίο. Του Απόστολου Αμέντα

Στοιχειώδη γραμματική είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται ένα συνηθισμένο ωδικό πτηνό, σε αντίθεση με ό,τι πιστευόταν μέχρι τώρα, ότι δηλαδή η κατανόηση της γραμματικής είναι μία από τις ιδιότητες που ξεχωρίζουν τον άνθρωπο από τα ζώα.

Όπως δημοσιεύεται στο Nature, oι ερευνητές χρησιμοποίησαν ψαρόνια ως πειραματόζωα στα οποία δίδαξαν να διακρίνουν μια απλή «πρόταση» της γλώσσας τους από μία άλλη που περιείχε δευτερεύουσα. Απαιτήθηκαν ένα μήνας και περίπου 15.000 προσπάθειες για να κατορθώσει o ερευνητής ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο, Tim Gentner, να κάνει τα πουλιά να αναγνωρίζουν τα πιο βασικά στοιχεία της γραμματικής της γλώσσας τους. Ωστόσο αυτά τα λίγα που έμαθαν είναι ικανά να αναστατώσουν τον τομέα της γλωσσολογίας.

Ενώ πολλά ζώα μπορούν να παράγουν ήχους, οι γλωσσολόγοι για χρόνια διατείνονταν ότι μόνο οι άνθρωποι μπορούν να αναγνωρίσουν φράσεις που περιέχουν επεξηγηματική πρόταση. Πριν από δύο χρόνια, ερευνητική ομάδα είχε αποπειραθεί να εκπαιδεύσει ταμαρίνους πιθήκους έτσι ώστε να αναγνωρίζουν τέτοιες προτάσεις, αλλά είχε αποτύχει. Τα τότε αποτελέσματα επιβεβαίωναν τη θεωρία του διάσημου γλωσσολόγου Νόαμ Τσόμσκι, ότι η ιδιότητα της επανανδρομής στις προτάσεις είναι αποκλειστικά ανθρώπινη και κλειδί στην ευχέρεια εκμάθησης γλώσσας.

Ο Gentner εκπαίδευσε τα πουλιά χρησιμοποιώντας τρία κουμπιά που κρέμονταν από τον τοίχο. Όταν το πουλί ράμφιζε το κουμπί, ακούγονταν διαφορετικές εκδοχές των τραγουδιών τους -κατασκευασμένες από τον Gentner- μερικές με επεξηγηματικές προτάσεις και μερικές χωρίς. Εάν το τραγούδι ακολουθούσε ένα συγκεκριμένο μοτίβο, τα πουλιά έπρεπε να ξαναπιέσουν με το ράμφος τους το κουμπί. Αν όχι, δεν έπρεπε να κάνουν τίποτα. Όταν τα πουλιά αναγνώριζαν το σωστό μοτίβο, ανταμείβονταν με τροφή. Μετά από εκπαίδευση, εννιά από τα έντεκα ψαρόνια του Gentner ήταν σε θέση να ξεχωρίζουν το τραγούδι στο οποίο είχαν προστεθεί μεμονωμένα τιτιβίσματα ή φράσεις της γλώσσας τους, σε ποσοστό 90%. Κατά τα λεγόμενά του, ήταν τόσο απροετοίμαστος για την πιθανότητα τα πουλιά όντως να μάθουν γραμματική, ώστε δεν ασχολήθηκε με το να καταγράψει τα τραγούδια που τραγουδούσαν για απάντηση.

Αυτό που υποδεικνύει το πείραμα είναι ότι η γλώσσα και οι γνωσιακές διεργασίες των ζώων είναι πολύ πιο περίπλοκες απ’ ό,τι θεωρούσαν μέχρι τώρα οι ερευνητές. Ο Marc Hauser, ο καθηγητής που διεξήγαγε το πείραμα στους ταμαρίνους, δήλωσε ότι η μελέτη του Gentner είναι συναρπαστική, αφού εισηγείται ότι «μπορεί να μοιραζόμαστε με άλλα ζώα ορισμένους από τους γνωσιακούς πόρους». Ωστόσο δεν αποκηρύσσει ακόμη την εργασία που συνέγραψε το 2002 μαζί με τον Τσόμσκι. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, μπορεί τα ψαρόνια να αντιλαμβάνονται τη στοιχειώδη γραμματική, όχι όμως και τη σημαντική, έτσι ώστε να έχουν την ικανότητα της γλώσσας, όπως αυτή περιγράφηκε από τους δύο συγγραφείς.

Δεν υπάρχουν σχόλια: